Αγία Κυριακή

Στο Γαρδίκι βρίσκεται ένα σηµαντικό βυζαντινό µνηµείο, το οποίο ωστόσο δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό. Πρόκειται για το ναό της Αγίας Κυριακής, για τον οποίο δεν υπάρχουν πληροφορίες και δεν συνδέεται από τις πηγές µε κάποιον οικισµό. Ο ναός ανήκει στον τύπο της µονόχωρης ξυλόστεγης βασιλικής. Ανατολικά εξέχει η τρίπλευρη αψίδα του ιερού, η ο ποί α φέρει τοξωτά, πλίνθινα, µονόλοβα παράθυρα στις τρεις πλευρές της, τα οποία περιβάλλουν πλίνθινα αψιδώµατα. Από αυτά το παράθυρο της κεντρικής πλευράς της αψίδας έχει δεχθεί µετα γενέστερες επισκευές. Παράθυρα ανοίγονται επίσης δεξιά και αριστερά της αψίδας, τα οποία όµως σήµερα είναι τοιχισµένα. Ο ναός είναι κτισµένος µε πλινθοπερίκλειστο σύστηµα, δηλαδή στους οριζόντιους αρµούς της λίθινης τοιχοποιίας του τοποθετείται διπλή σειρά οριζόντιων πλίνθων, ενώ στους κατακόρυφους µία ή δύοπλίνθοι. Στο ανώτερο τµήµα του ναού το πλινθοπερίκλειστο σύστηµα γίνεται πιο χαλαρό, στοιχείο που παραπέµπει σε πιθανή επισκευή του. Εξωτερικά, οι πλάγιες πλευρές του κοσµούνται µε συνδυασµούς πλίνθων, οι οποίοι σε µερικές περιπτώσεις θυµίζουν γράµµατα του αλφα βήτου (λ, τ, ψ, χ) ή παραλλαγές τους.Στο τριγωνικό αέτωµα της δυτικής πλευράς του ναού υπάρχει κυκλικό άνοιγµα (oculus), το οποίο κοσµείται µε πλίνθους. Το στοιχείο αυτό συναντάται κυρίως σε µεσοβυζαντινά µνηµεία και είναι σπάνιο στην υστεροβυζαντινή ναοδοµία της βορειοδυτικής Ελλάδας. Σήµερα υπάρχει µόνο µία είσοδος στον ναό, η οποία ανοίγεται στη δυτική πλευρά. Ωστόσο ο ναός διέθετε και µία άλλη είσοδο στη νότια πλευρά, η οποία σήµερα είναι τοιχισμένη. Εσωτερικά δεν υπάρχουν τοιχογραφίες και οι τοίχοι είναι επιχρισμένοι. Με βάση την τοιχοδοµία του ο ναός της Αγίας Κυριακής χρονολογείται στο 13ο αιώνα.

Η Αγία Κυριακή βρίσκεται στον Διαρκή Κατάλογο των κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων της Ελλάδας, ως σημαντικό δείγμα αρχιτεκτονικής των χρόνων του Δεσποτάτου της Ηπείρου.

Η μνήμη της Αγίας Κυριακής τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 7 Ιουλίου.